شاخصه‌­های بومی و فرهنگی؛ نمودار ساختاری ویژه در معماری هورامان

از مهمترین عناصر شناخت هر فرهنگی، شیوة معماری بومی و مرسومِ آن است. در این پژوهش قسمتی از ساختار ساده اما با شکوه ایران‌زمین در دامنه­‌های زاگرس (منطقۀ هورامان) با خصوصیات خاص و هویت پنهان خود در زمینۀ معماری و بافت کالبدی روستایی، به‌عنوان ساختاری ویژه و حاصل تلاقی انسان، فرهنگ و طبیعت، مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر بررسی اسنادی و بازدید میدانی است. یافته‌­های پژوهش نشان می‌­دهد، معماری هورامان در پرتو فرهنگ و همسازی با طبیعت شکل گرفته است. از نظر ویژگی­‌های کالبدی نحوة استقرار روستاها در طرفین یا روی دامنۀ دره‌ای کم‌عرض با شیب عمومی زیاد واقع شده‌ و تیپولوژی غالب بنا به‌صورت ساختمان­‌های دو طبقۀ تکیه داده شده به شیب کوه است. از دید ساختاری، روستا دارای مراکزی به تعداد محلات است. از نظر بهر‌ه‌­وری از زمین، سکونتگاه­‌ها در جایی بنا شده‌­اند که زمین کمترین استفاده را برای اهداف دیگر داشته است. نبودِ کوچه­‌های بن­‌بست در ساختار کالبدی مناطق مسکونی، دوربودن و حداقل‌کردن مخاطرات طبیعی و انسانی را در پی دارد. از ویژگی‌­های تک بناها، پیوستگی سنگ، خاک و چوب، استفاده از دیمک و مَروله به‌عنوان عامل یکپارچگی و جلوگیری از رانش، استفاده از دیوارهای قطور سنگی جهت جلوگیری از تبادل حرارتی، وجود سایبان و باران­‌گیر در اطراف تمام دیوارها و تفاوت ماهوی با معماری درونگرای مرکز ایران است. شناخت تجارب اندوختۀ چنین سبکی با حفظ بافت اولیه و اصالت خود، در همسویی با ساختار ارگانیک طبیعت است.